قدس آنلاین: «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا، چند روز پیش در بیانیه‌ای به مناسبت سالگرد یادبود کشته شدگان ارمنی، قتل عام ارامنه در دوران عثمانی و جنگ جهانی اول را به رسمیت شناخت. در این بیانیه دوبار از کلمه نسل کشی استفاده شد.
او در کارزار انتخاباتی این وعده را داده بود که بعد از رای آوردن تلاش خواهد کرد این کشتار را به عنوان نسل‌کشی به ثبت برساند.
اعلامیه بایدن نه تنها تحقق وعده مبارزات انتخاباتی بلکه اعلامیه‌ای بود که دولت‌های پیشین از دو حزب آمریکا از ارائه آن خودداری کرده بودند.
ماجرای کشتار ارامنه چه بود؟
در سال ۱۹۱۵ میلادی (برابر با ۱۲۹۴ شمسی) در خلال جنگ جهانی اول و با فرصتی که جنگ فراهم آورده بود، امپراتوری عثمانی در شب ۲۴ آوریل صدها تن از رهبران سیاسی و روشنفکران ارمنی را دستگیر و به قتل رساند.
بنا بر برخی اظهار نظرهای تاریخی، پس از آن در فاصله سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۳ میلادی (برابر با ۱۲۹۴ تا ۱۳۰۲ شمسی) بیش از ۱٫۵ میلیون ارمنی ساکن ارمنستان غربی در راستای اجرای سیاست حزب حاکم در آن زمان به نام اتحاد و ترقی، به قتل رسیدند.
با این حال، برخی از مورخان، اگرچه مرگ‌های گسترده را تصدیق می‌کنند، می‌گویند آنچه اتفاق افتاده از نظر فنی با تعریف «نسل کشی» متناسب نیست. زیرا آن‌ها احساس نمی‌کنند شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد این کشتار از قبل به خوبی برنامه ریزی شده است.
بر اساس گزارش منابع ترکیه‌ای، خشونت‌های مربوط به دوران جنگ جهانی اول بین عثمانی‌های مسلمان و ارامنه مسیحی منجر به تلفات زیادی از هر دو طرف شد.
واکنش‌ها به بیانیه بایدن در به رسمیت شناختن کشتار جمعی ارامنه
تصمیم رئیس جمهور بایدن برای به رسمیت شناختن نسل کشی ارمنستان، گرچه باعث تیره شدن روابط آمریکا و ترکیه می‌شود، اما با استقبال جامعه و طرفداران آن روبه‌رو شد. منتقدان سیاست‌های اردوغان و ترکیه امیدوارند که بایدن موضع سختگیرانه‌تری نسبت به آنکارا اتخاذ کند.
مدافعان این اقدام بایدن معتقدند که این امر در مورد تحقق عدالت برای قربانیان کشتار ارامنه است و در عین حال از بقای ارمنستان امروزی نیز محافظت می‌کند. دموکرات‌ها پس از اینکه بایدن کشتار ارامنه توسط امپراتوری عثمانی را در سال ۱۹۱۵ به عنوان «نسل کشی» تشخیص داد، او را ستایش کردند.
«نانسی پلوسی»، سخنگوی مجلس نمایندگان آمریکا، گفت: «قلب ما از اینکه رئیس جمهور بایدن یک گام تاریخی در راستای رسمیت شناختن نسل کشی ارمنستان برداشته، شاد است. تاریخ به ما می‌آموزد که اگر تاریک‌ترین فصل‌های آن را نادیده بگیریم، مقدر به تکرار جنایات گذشته هستیم.»
«برنی سندرز» سناتور دموکرات، نیز با تقدیر از بایدن گفت: «به رسمیت شناختن نسل کشی ارمنستان مدت زیادی است که به پایان رسیده است، و من رئیس جمهور بایدن را به خاطر این اعلامیه تحسین می‌کنم.»
«آرمن سیرکیسیان»، رئیس جمهور ارمنستان نیز گفت که به رسمیت شناختن این نسل کشی باب جدیدی در روابط آمریکا و ارمنستان باز خواهد کرد. «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان در نامه‌ای به بایدن ضمن ابزار خرسندی از این اقدام او گفت: «از اعلام موضع شما بسیار قدردانی می‌کنم، که گامی قدرتمند در راه پذیرش حقیقت و پشتیبانی از فرزندان قربانیان نسل کشی ارامنه است.» پاشینیان همچنین این روز را یک روز مهم برای ارامنه توصیف کرد.
اما از طرفی دیگر، طرفین ترکیه و آذربایجان انتقادات خود را نسبت به بایدن اعلام کردند. «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه نیز از این بیانیه انتقاد کرد و گفت: «این مسئله سیاسی شده تا ازسوی طرف سومی برای مداخله در امور داخلی ترکیه استفاده شود.»
«مولود چاووش اوغلو» وزیر امور خارجه ترکیه، در واکنش به این اقدام بایدن گفت: «ما در گذشته خود چیزی برای یادگیری از کسی نداریم. فرصت‌طلبی سیاسی، بزرگترین خیانت به صلح و عدالت است. این بیانیه تنها مبتنی بر پوپولیسم بود و از سوی ما رد می‌شود».
وزارت خارجه ترکیه روز شنبه با صدور بیانیه‌ای بایدن را محکوم کرد، هشدار داد که به رسمیت شناختن نسل کشی صدمه شدید به روابط ما خواهد زد و اعتماد و دوستی متقابل ما را از بین می‌برد. وزارت خارجه آذربایجان، که سال گذشته با نیروهای ارمنی در منطقه مورد مناقشه قره باغ وارد جنگ شد، اظهارات بایدن را «تأسف بار» خواند و گفت که این در واقع تحریف وقایع تاریخی است.
این وزارت خانه در ادامه نوشت: «کسانی که به اصطلاح نسل کشی ارامنه را سیاسی می‌کنند در مورد کشتار بیش از ۵۰۰ هزار نفر به وسیله گروه‌های مسلح ارمنستان در آن زمان سکوت می‌کنند». «الهام علی اف»، رئیس جمهوری آذربایجان روز شنبه در تماس تلفنی با اردوغان، بیانیه آمریکا را یک اشتباه تاریخی خواند.
مقامات آمریکایی که بر حفظ روابط دوستانه با ترکیه تاکید دارند در پی اعلام این بیانیه متذکر شدند که بایدن سعی در کاهش تنش در روابط با آنکارا داشته و تأکید کردند که این نسل کشی قبل از تاسیس ترکیه کنونی بوده است و توجه به این مهم فقط یادآوری است. گفته می‌شود این اعلامیه اوج ده‌ها سال فشار سازمان‌های ارمنی آمریکایی بوده است.
آیا روابط ترکیه و آمریکا سردتر خواهد شد؟
ترکیه یک متحد محوری ناتو و شریک آمریکا برای مبارزه با تروریسم، حل منازعات در سوریه و جلوگیری از احیای مجدد داعش بوده است. اما رابطه بین بایدن و اردوغان شروع سردی داشته است. بیش از سه ماه از ریاست جمهوری بایدن می‌گذرد، اما هنوز این دو رئیس جمهور نتوانسته‌اند با یکدیگر دیدار و گفتگو داشته باشند.
روابط بین آنکارا و واشنگتن که روزگاری یکدیگر را شرکای استراتژیک می‌دانستند، به طور فزاینده‌ای خصمانه‌تر شده است و ترکیه با خرید سیستم دفاع موشکی روسیه، اقدام تحریک آمیز در شرق مدیترانه و درگیری‌های منطقه‌ای با سوریه، ارمنستان و آذربایجان از متحدان خود سرپیچی می‌کند. آمریکا نیز با پناه دادن به مخالف برجسته دولت ترکیه باعث تشدید این اختلافات شده است.
ترکیه مدت‌ها است که هنگام بحث در مورد آوارگی و کشته شدن ارامنه بین سال‌های ۱۹۱۵ و ۱۹۲۳، برچسب نسل کشی را تکذیب می‌کند و می‌گوید که ترک‌ها و ارمنی‌ها، هر دو در این جنگ قربانی شدند.
با این حال انتظار نمی‌رود در زمانی که اردوغان به دنبال حمایت غرب است، پاسخ کوبنده‌ای به این اقدام بایدن بدهد. «سنان اولگن»، رئیس مرکز مطالعات اقتصاد و سیاست خارجی مستقر در استانبول، اظهار داشت: «نوسانات بازار در چند روز گذشته یک هشدار اولیه در مورد تشدید تنش بین آنکارا و واشنگتن پیش از بیانیه اخیر بایدن است. همچنین ترکیه به زودی به این اقدام پاسخ خواهد داد که باعث ایجاد تنش‌های سیاسی خواهد شد».
برخی از تحلیلگران گفته‌اند که آنکارا می‌تواند با اعمال محدودیت علیه مأموریت‌های غیر مرتبط با ناتو از پایگاه هوایی اینجیرلیک در آدانا، به این بیانیه واکنش نشان دهد. مقامات ترکیه همچنین می‌توانند بار دیگر اقدامات یکجانبه‌ای را در سوریه انجام دهند و منافع آمریکا را نادیده بگیرند.
یکی از دلایلی که آمریکا توانست موضع خود را در این‌باره صراحتا اعلام کند، افزایش تنش‌های اخیر بین روابط دو کشور آمریکا و ترکیه است که به بایدن این جرات را داد. ترکیه هرگونه استفاده آمریکا از کلمه نسل‌کشی را به عنوان خط قرمز در روابط در نظر گرفت و تصریح کرده بود که استفاده از این اصطلاح واکنش تندی را در پی خواهد داشت. قبلا نیز ترکیه به همین دلیل روابط نظامی خود با فرانسه را قطع کرده بود. روسای جمهور پیشین آمریکا، از استفاده کلمه نسل‌کشی خودداری کرده بودند. آخرین رئیس جمهور آمریکا که از این اصطلاح استفاده کرد، رونالد ریگان در سال ۱۹۸۱ بود که البته زیاد مورد توجه قرار نگرفت.
بایدن و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه قرار است در حاشیه نشست آینده ناتو در ماه ژوئن در بروکسل دیدار کنند، اما همچنان ابهامات فراوان در خصوص آینده روابط آنکارا و واشنگتن وجود دارد.
منبع: باشگاه خبرنگاران
انتهای پیام/
نظر شما